نشست تخصصی «مینیمالیسم در هنر» در دومین روز از برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، با حضور علیرضا سمیع‌آذر، نویسنده و پژوهشگر تاریخ هنر و مدیر سابق موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.

به گزارش ستاد خبری سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، علیرضا سمیع آذر در این نشست گفت: مینیمالیسم یک جنبش دهه ۱۹۶۰ است که با مرکزیت نیویورک به دنیا معرفی شد. این مکتب محصول تداوم ایده‌آلیسم در هنر است. همین‌طور توسعه تکنولوژی و رهیافت‌های نوین در آفرینش هنر کمک کرد که شکل جدیدی از شیء هنری پدیدار شود که ما از آنها با عنوان اشیای مینیمالیستی یاد می‌کنیم. دلایل تاریخی، نظری و زیبایی شناختی در نهایت به مینیمالیست منجر شد. مینیمالیست شکل غایی و افراطی کمینه‌گرایی هنر مدرن است. این مکتب از ابتدا با یک قاعده تقلیل دادن و خلاصه کردن و ایجاز همراه بود. مدرنیست‌ها تلاش کردند که بیان هنری را به نهایت سادگی برسانند و این چیزی بود که با مدرنیسم آغاز شد.
سمیع‌آذر افزود: در گفته‌ها و شنیده‌هایی که به طور غیرتخصصی از مینیمالیسم حرف می زنند مینیمالیسم را مترادف با کمینه‌گرایی می‌دانند، فکر می کنند هر چیزی را خلاصه کنیم و تقلیل دهیم مینیمال می شود، در صورتی که این گونه نیست. البته مینیمالیسم متکی بر کمینه‌گرایی است ولی این تعریف کاملی نیست. مینیمالست چیزی فراتر از کمینه گرایی است.
این پژوهشگر با بیان اینکه بعدها بسیاری از هنرمندان سعی کردند واژگان تصویری را کاهش دهند، ادامه داد:
اوج مینیمالیسم سال‌های میانی این قرن بود که عده‌ای از هنرمندان در امریکا تلاش کردند که بوم‌هایی تک‌رنگ خلق کنند، کل بوم یک رنگ بود. این نهایت اختصار و ایجاز بود. اما ما هنوز وارد مینیمالیسم نشده‌ایم و در مدرنیسم به سر می بریم. هنرمندان این مکتب می‌توانند جلوه‌های خاص یک شیء مینیمال را به ما توضیح دهند تا بگویند مینیمالیسم نه تنها امتداد مدرنیسم نیست، بلکه رو در روی هنر مدرن قرار می‌گیرد.
سمیع آذر عنوان کرد: مینیمالیسم متکی بر صنعتی شدن است. در دهه ۱۹۶۰ به این جمع‌بندی رسیدند که حال که همه محصولات زندگی ما ماشینی شده، چرا هنر ما در فرآیند صنعتی و ماشینی خلق نشود. این پرسشی بود که عده‌ای هنرمند مطرح کردند. زمانی لباس‌های ما را خیاط ها می‌دوختند حال لباس‌ها را در فرآیند خط تولید به شیوه‌ای صنعتی درست می‌کنند. این هنرمندان عموما مارکسیست و چپ‌گرا بودند و بینش متریالیستی فکر آنها را تقویت می‌کرد. در عین حال فکر می‌کردند که آدم‌های پیشرویی هستند و باید آرت را صنعتی کنند.
مدیر سابق موزه هنرهای معاصر تهران، در ادامه تاکید کرد: مینیمالیسم شکل صنعتی شده هنر مدرن است و فرایندی است که هنر توسط دستگاه‌ها، تکنولوژی‌ها و تکنسین‌ها خلق می شود، هنرمند خالق اثر نیست، بلکه خالق ایده آن اثر است. این موضوع در گذشته سابقه نداشت و برای اولین بار بود که یک موج جدید هنری آمد و اثری در کارگاه توسط تکنسین‌ها با فرآیند صنعتی و ماشین آلات درست می‌شد. بر همین اساس مینیمالیسم یک پایگاه فرهنگی متعلق به جوامع صنعتی است. مینیمالیسم در برخی نقاط مانند نیویورک، برلین و زوریخ به خوبی درک می شود و زیبایی‌شناسی آن تحسین می‌شود ولی خارج از این جوامع موضوع جذابی نیست. جوامع سنتی بر این باورند که در آثار کلاسیک نوعی روح متعالی و روحانی متجلی است.
سمیع آذر با بیان اینکه مینیمالیست ها تصور می کنند می توانند شیئی را تولید کنند که بیانگرا نیست، یادآور شد: شاید بتوان گفت مینیمالیسم نماد خرد و علم باشد. همانطور که در فیلم «ادیسه فضایی ۲۰۰۱» شیئی که میمون ها با آن برخورد می کنند را می توان یک شیئ مینیمال در نظر گرفت، شیئی که هیچ ویژگی بیانگرا ندارد و اوج تقلیل یافته خردورزی است. مینیمالیست ها بر این اعتقادند که علم محوریت همه چیز است. برای همین است که همه آثار آنها مبتنی بر ریاضی و فیزیک است. آنها تنها به دنبال حل دغدغه های خود از طریق خرد ورزی صرف هستند و به دنبال نظام سریالی اعداد هستند. همچنین اموری که در آن تکرار باشد برای آنها جذاب است. آنها نگاه علمی به متریال دارند. از این رو مینیمالیست را پایان رمانتیسیسم می دانند. برخی معتقد بودند که هنر باید در خدمت سیاست و دین و فرهنگ و… باشد و اینجا بود که هگل از این موضوع با عنوان مرگ هنر یاد کرد.
او توضیح داد: شاید در وهله اول این گونه به نظر برسد که مردم عادی چیزی از مینیمالیست متوجه نشوند، ولی این لازمه آن است که جوامع آنها از دوره مدرنیزه بگذرد. بیش از نیم قرن است که از این جنبش می گذرد ولی این جنبش هنوز امروزی است و به شکل قدرتمندی در شاخه‌های هنر نفوذ کرده است. این موضوع به خاطر روح مینیمالیسم است و انسان معاصر از پرگویی فراری است. بسیاری از ما لباس های رنگارنگ و شلوغ را دوست نداریم، تنهایی و انزوا را می طلبیم و این نشانه نفوذ مینیمالیسم در سبک زندگی است. برخلاف گذشته که معماری‌ها سرشار از تزئین بود امروزه به سمت سادگی و یکپارچگی می رود.
پس از آن سمیع آذر به بیان نمونه هایی از معماری در جهان در سبک مینیمالیسم پرداخت و درباره حواشی آن در جوامع امروزی صحبت کرد.
سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران از ۱۸ آبان ماه آغاز شده و تا ۲۲ آبان ماه در پردیس ملت ادامه دارد.