جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران در حالی در آستانه برگزاری چهلمین دوره خود قرار دارد که برای بازخوانی تاریخچه تولد آن باید تا اولین دوره جشنواره فیلم فجر، به عقب برویم.
به گزارش ستاد خبری چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به نقل از ایرنا، تنها چهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور می‌گذشت که گروهی از دل‌سوزان هنر هفتم توانستند با اتکا به دیدگاه بنیانگذار انقلاب اسلامی درباره «سینما»، بستر لازم را برای احیای سینمای ایران را فراهم آورند و مهمترین راهکار برای عرضه و ارزیابی این جریان، سامان‌دهی یک جشنواره سینمایی بود. جشنواره فیلم «فجر» در سال ۶۱ متولد شد تا بستری برای به نمایش گذاشتن دستاوردهای فعالان سینمای ایران باشد.
طبیعی بود که در کنار فیلم‌های بلند داستانی، دیگر تولیداتی که آن زمان با پسوند «تجربی» توصیف می‌شد، هم نیاز به بازنمایی و تقویت داشت و اینگونه بود که «بخش فیلم‌های ۸ و ۱۶ میلی‌متری» در دل جشنواره فجر، تبدیل به نطفه‌ای برای شکل‌گیری یک جریان پرقدرت در سینمای ایران شد، جریانی که ابتدا «سینمای جوان» لقب گرفت و بعدها توانست هویت مستقلی تحت عنوان «جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران» پیدا کند.
در آستانه برگزاری چهلمین دوره این جشنواره در سلسله گزارشی به بازخوانی مختصر تحولات این رویداد در چهار دهه گذشته می‌پردازیم. گزارش حاضر مربوط به دهه اول شکل‌گیری این رویداد است.
تقویم و نشانی‌ها؛ استقلالی که گام‌به‌گام محقق شد
در مرور تحولات جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، نکات مربوط به دوره‌های اول تا دهم را تحت عنوان «دهه اول» این رویداد مورد بازخوانی قرار داده‌ایم. همان‌طور که در ابتدا بیان شد، در دوره اول و دوم جشنواره فیلم فجر، فیلم‌های کوتاه در کنار برخی فیلم‌های مستند، در بخشی با عنوان «فیلم‌های ۸ و ۱۶ میلی‌متری» که در فضای رسانه‌ای به بخش «فیلم‌های آماتوری» هم معروف بود فرصت نمایش و داوری پیدا می‌کردند. در این دوره پاتوق اصلی اکران این آثار موزه هنرهای معاصر تهران بود.
از دوره سوم بود که بخش مربوط به فیلم‌های تجری به سمت استقلال نسبی گرایش پیدا کرد و به‌رغم برگزاری همزمان با جشنواره فیلم فجر، فعالان این حوزه به جای تهران، در شیراز گردهم آمدند تا «فیلم‌های تجربی» اندکی از سایه سنگین فیلم‌های داستانی بلند خارج شوند. از دوره چهارم اما این استقلال صورت جدی‌تری گرفت و با یک سال وقفه جشنواره‌ای با عنوان «سینمای جوان» در فروردین‌ماه سال ۶۵ برگزار شد و این روند برگزاری مستقل، تا به امروز ادامه داشته است. موزه هنرهای معاصر و کانون پرورش فکری در این بازه میزبان فعالان سینمای تجربی بودند.
دوره‌های پنجم، ششم و هفتم جشنواره «سینمای جوان» به‌همین منوال در فروردین‌ماه هر سال و در موزه هنرهای معاصر برگزار شد. در دوره هشتم و نهم تاریخ و مکان تغییر کرد. در این دو دوره در سال‌های ۶۹ و ۷۰ جشنواره در شهریورماه و به میزبانی سینما کانون برگزار شد.
دوره دهم اما بازهم با یک سال وقفه در حالی در سال ۷۲ برگزار شد که تقویم برگزاری باردیگر به فروردین‌ماه بازگشت و به جای سینما کانون، فرهنگسرای بهمن میزبانی شرکت‌کنندگان در «دهمین جشنواره سینمای جوان» را برعهده گرفت.
چهره‌ها؛ معروف‌های امروز، گمنام‌های دیروز
یکی از جذابیت‌های ورق زدن دفترچه خاطرات رویدادهای سینمایی در دهه‌های گذشته، مرور اسامی و چهره‌هایی است که هر کدام سهمی در برگزاری این رویدادها داشته‌اند. محمدعلی اثنی‌عشری دبیری بخش فیلم‌های ۸ و ۱۶ میلی‌متری را در جشنواره فیلم فجر سال ۶۱ برعهده داشت و از این منظر می‌توان او را اولین دبیر جشنواره فیلم‌های کوتاه هم دانست. او در آن دوره چهره‌های بعدها شناخته‌شده‌ای همچون جواد شمقدری، اکبر حر، مسعود ترقی‌جاه و سیف‌اله صمدیان را در قالب شورای برگزاری در کنار خود داشت.
در ترکیب هیأت‌های داوری و انتخاب این دوره هم حضور چهره‌هایی چون محمود نظرعلیان، محمدمهدی حیدریان و سیف‌اله داد جلب توجه می‌کند. در دوره دوم حجت‌اله سیفی دبیری این بخش را بر عهده گرفت و ترکیب هیأت‌های انتخاب و داوری هم خیلی محدودتر از دوره اول شد.
در سومین دوره جشنواره و با دبیری سعید حاجی‌میری، چهره‌های شاخص‌تری چون کمال تبریزی، بهروز افخمی و محمد آفریده هم به ترکیب هیأت داوری راه پیدا کردند و در شیراز به داوری آثار تجربی پرداختند. ترکیبی که از دوره چهارم و با استقلال کامل جشنواره ابراهیم حاتمی‌کیا هم به آن افزوده شد.
نکته جالب اینکه دوره چهارم و پنجم جشنواره دبیر انفرادی نداشت و هدایت این رویداد را «شورای برگزاری» برعهده داشت. در دوره پنجم داریوش ارجمند، ابوالفضل جلیلی و ابراهیم حاتمی‌کیا داوری آثار را برعهده داشتند. از دوره ششم باردیگر مسئولیت دبیری جشنواره به یک فرد واگذار شد و این پرویز صمدی‌مقدم بود که این مسئولیت را برعهده گرفت.
چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد.
