یازدهمین نشست سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران از سلسله نشست های «۲۰ نشست۳۴» با عنوان «زیرمتن در فیلم مستند» با حضور مهرداد اسکویی در سومین روز جشنواره، ۲۷ مهرماه در پردیس سینمایی ملت برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، مهرداد اسکویی در نشست «زیرمتن در فیلم مستند» گفت: جذابیت سینما به خط عاطفی که فیلمساز ایجاد می کند بر می گردد. در این خط مفاهیم زیادی نهفته است و معانی مختلفی را متبادر می کند. فیلمساز نباید مانند دوربین در آسانسور با موضوع برخورد کند زیرا هیچ موضوعی به خودی خود جذابیت ندارد. انتخاب لایه های مختلف، یک فیلم را می سازد. اینکه چگونه این لایه های مختلف ساخته می شود به انتخاب فیلمساز برمی گردد.
وی با تاکید برغیرمستقیم مطرح کردن مسایل در فیلم بیان داشت: ایجاد زمینه ای که برای غیرمستقیم مطرح کردن موضوع باید انتخاب شود نکته مهمی است. فیلمساز باید تماشاگر را به مخاطبی فعال تبدیل کند و امکان مشارکت و خوانش در مخاطب را ایجاد کند. به گونه ای که هرکس قرائت خودش را از فیلم داشته باشد.
کارگردان «خانه مادری‌ام مرداب» به تفاوت زیر متن در فیلم مستند و داستانی اشاره کرد و ادامه داد: مستند برخورد فعال با امر واقع از دید فیلمساز است و زیر متن در فیلم مستند باید کشف و پالایش شود. نکته مهم این است که مسیرهیچ تفاوتی ندارد و مهم رسیدن به تجربه یگانه از نگاه شماست.
این مستندساز با بیان این که آیا هرکسی که تصویر می گیرد کارگردان است؟ افزود: اینکه من به عنوان فیلمساز چگونه فضا را مینی مال می کنم ، انباشتگی را کنار می گذارم و فضا را به گونه ای مهیا می کنم که بیشترین مشارکت ذهنی و عاطفی را در تماشاگر ایجاد کنم، منجر به این می شود که من به عنوان کارگردان فیلم ساخته ام. شما در صورتی که تنها امر پیش رویی را ثبت کنید کارگردان نیستید بلکه تنها یک روایت گر صرف هستید.
اسکویی تصریح کرد: باید سره را از ناسره تشخیص داد. بخوانید، بببنید و بشنوید و از فیلتر ذهنی خود بگذرانید. شما به عنوان کارگردان باید بتوانید تشخیص دهید و قدرت پیدا کنید و شرایطی را به وجود آورید برای اینکه تماشاگر فعال باشد و تنها یک تماشاگر منفعل نباشد. برای مخاطب فعال داشتن، باید در ذهن او سئوال ایجاد کرد تا لایه های فیلم را کشف کند.
این مستندساز تصریح کرد: آوردن تجربه مخاطب در فیلم از طریق سکوت و ایجاز در دادن اطلاعات مهیا می شود و مخاطب شناسی موضوع مهمی در دنیای امروز است.
وی با طرح این سئوال که چگونه می توان به تماشاگر اجازه مشارکت داد؟ اضافه کرد: با ایجاد سکوت در لحظه های حساس فیلم به مخاطب اجازه قدم زدن و تخیل کردن بدهید. یکی از کارهایی که زیر متن می تواند بسازد این است که سکوت داشته باشد و شما به عنوان کارگردان از این طریق اجازه می دهید تماشاگر به جهان تان ورود کند.
کارگردان «رویاهای دم صبح» به زیرمتن های بصری، نشانه ای، ناخودآگاه، خودآگاه، کلام، ارجاع و… در فیلم اشاره کرد و گفت: زیرمتن، متبادر کردن معنی به ذهن شماست و لایحه های مختلف دارد. گاهی متن و زیرمتن دو معنی مختلف دارد و در مکث ها می توان دنبال زیرمتن گشت.
اسکویی با انتقاد به دیکتاتوری کارگردان ها گفت: کارگردان زیست و تجربه محدودی دارد و با این تجربه زیست محدود می خواهد بازیگر را هدایت کند در صورتی که در زیرمتن کارگردان باید توسط سوژه هدایت شود.
وی با بیان اینکه در فیلم های داستانی کارگردان تخیل می کند اما مستندساز باید سوژه را شکار کند، بیان داشت: شکارهای کارگردان ایده هایی هستند که در ذهنش از قبل طرحی شده است. کارگردان باید از توانایی ها، علایق و استعدادهای شخصیت فیلمش مطلع باشد. شناخت از پس زمینه های فرهنگی، تحصیلی، طبقه اجتماعی و بینش شخصیت باعث لایه سازی می شود. همچنین از نظر بصری و با استفاده از وسایل صحنه، کنش ها و واکنش ها می توان زیرمتن ایجاد کرد.
وی با تاکید بر ایجاد هدف و توجه به زیرمتن برای ساخت فیلم اضافه کرد: توجه به جزییات، زبان بدن، تصمیم ها و انتخاب کارکترها نکاتی هستند که به ساخت زیرمتن می انجامد. در فیلم ها زیرمتن ها را کشف کنید. جهان منتظر قصه گویی هایی عمیق تر و غنی تر درباره جهان درون و پیرامون ماست و زیرمتن‌ها از توجه به جزییات زندگی به وجود می‌آیند.
سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ۲۵ تا ۳۰ مهرماه به دبیری سیدصادق موسوی در پردیس سینمایی ملت در حال برگزاری است.
