سومین نشست تخصصی از سلسله نشست های «۳۵-۲۰» در سومین روز جشنواره با حضور احمد الستی و محمدرضا اصلانی با موضوع «فرمالیسم در سینما» برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری سی و پنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران، سومین نشست تخصصی از سلسله نشست های «۳۵-۲۰» در سومین روز جشنواره با حضور احمد الستی و محمدرضا اصلانی با موضوع «فرمالیسم در سینما» برگزار شد.
در ابتدای این نشست محمدرضا اصلانی با رد اینکه فرمالیسم به معنای فرم برای فرم گفتاری عامیانه و مبتذل است، گفت: فرمالیسم نوعی اندیشه و رویکرد به جامعه است که چه بودنش اهمیتی ندارد بلکه چگونه بودنش مهم است.
او با اشاره به ظرفیت های زبان که نوعی فرمالیسم به حساب می آید، افزود: خالص ترین فرم در جهان زبان است که از چند صدا و آوای موهوم شکل گرفته، اما وقتی این حروف و آواها به هم متصل می شوند، مفاهیم عمیقی پیدا می کند که بی نهایت ادامه دارد. وقتی فرمالیسم را محکوم می کنیم، زبان را محکوم می کنیم و بدون زبان و فرم، ما هیچ اندیشه ای نداریم.
اصلانی یادآوری کرد: خداوند معنا خلق نکرده، بلکه فرم خلق کرده تا به معنا برسیم و بزرگترین فرمالیسم خداوند است و جهان جز فرم چیز دیگری نیست.
این سینماگر و مستندساز با اشاره به قرن ۱۹ خاطرنشان کرد: جوشش صنعتی قرن ۱۹ و ۲۰ باعث شد که صنعت به مثابه یک تفکر مطرح شود و نفی تفکر در جامعه و سرعت در آن زمان رواج یافت.
او با اشاره به کنسرتیویسم ها توضیح داد: کنسرتیویسم یا سازه گرایی در آن سال ها که از تعدادی معمار و نقاش تشکیل شده بودند، به وجود آمد و ملویچ و تاتلین مهمترین آن ها بودند و یک برج را طراحی کردند که ساخته نمی شود، اما بعدها در لندن ماکت آن ساخته شد.
نویسنده و کارگردان فیلم «آتش سبز» با بیان اینکه جنبش کنسرتیویسم با نام تاتلین به عنوان یک نقاش و معمار بزرگ ثبت می شود، افزود: این جنبش از کوبیسم، فوتوریسم و دادائیسم سرچشمه می گیرد و جریان تفکر هنر مدرن در سینما را شکل می دهد و بخصوص جریان سینمای تجربی دهه ۲۰ فرانسه تحت تأثیر کنسرتیویسم است. آن ها به این توجه می کنند که صنعت چیست و ساده شدن عناصر برای جنبش و حرکت و در واقع برای سرعت دادن به جنبش و حرکت برای آن ها اهمیت دارد.
اصلانی افزود: انسانی که با سرعت ۶۰ کیلومتر و انسانی که با سرعت ۱۰ کیلومتر با جهان رو به رو می شود، دو انسان کاملا متفاوت هستند و باید سریع ببینند و سریع فکر کنند و این مشخصه فکر مدرن است و در واقع نوعی تفکر فوتوریستی است.
نویسنده و کارگردان«خاطرات مرد ۷۵» ساله با اشاره به طراحی اتومبیل عنوان کرد: اتومبیلی که فورد طراحی می کند، در حقیقت زمان را جلو می برد و این تفکر فرمالیستی در ذات انیشتین هم وجود داشت. انیشتین معتقد است که جهان غیرقابل پیش بینی است که ما در آن پیش می رویم و خود را به اتفاقی که قرار است بیفتد، واگذار می کنیم. در واقع قانون احتمالات در فیزیک با این تفکر در هنر بازتولید می شود و برای آن فیگور و شکل تعریف می کنند.
در میانه جلسه، احمد الستی این سوال را مطرح کرد که آیا در آینده قرار است این همه نیروی خلاق کنار هم جمع شوند؟
اصلانی پاسخ داد: شاید قرن ۲۰ قرن خلاقیت و اگزیستانسیالیسم است و قرن ۲۱ با جوشش تجارت و موفقیت پیش می رود و به هیچ وجه به خلاقیت اهمیت نمی دهند و موفقیت تبدیل به نوعی موضوع ایده آل شده است.
کارگردان سریال «منطق الطیر» با رجوع به کنسرتیویسم افزود: کنسرتیویسم فقط یک بازی نیست بلکه یک جنبش علیه بورژوازی موجود در دنیا و تظاهرات بیهوده است. تراشیدن جهان جزو موضوعاتی است که آنها به آن توجه دارند و از این راه جهان از تمام زوایای پنهان خلاص می شوند.
او با اشاره به روبر برسون که از واژه بودن به جای بازیگر استفاده می کند، عنوان کرد: این ظاهرشدن نوعی دروغ مطلق است که خود را پنهان می کند و بورژوازی آن را به وجود آورده و آن را به عنوان واقعیت به جهان تحمیل می کند. ما عادات خود را به واقعیت تحمیل می کنیم و آن را باور می کنیم. بورژوازی عادت هایی برای ما سامان می دهد تا متوجه مسائل پشت پرده نشویم. آن ها می خواهند جامعه را مثل کودکان سرگرم کنند تا خبر هولناک را نشوند و گفته اند آنکه می خندند، هنوز خبر هولناک را نشنیده است.
اصلانی ادامه داد: کنسرتیویسم ها می خواستند زوایای پنهان این نوع خنده ها را از پشت ظواهر بورژوازی بیرون بیاورند. این گروه به جای اینکه جهان را جلو ببرند، پیش می بردند و برای آینده جهان و توطئه ای که موجب توقف جهان شده است، می اندیشند.
نویسنده فیلم «باد بر باغ نظر» در خصوص تدوین توضیح داد: تدوین یک عمل صنعتی است و این ترکیب کردن نوعی تفکر صنعتی نسبت به عناصر جهان است. همین تفکر در سینما ادامه پیدا کرد و می بینیم که به جای توجه بیشتر به میزانسن به تدوین توجه می کنند.
او با اشاره به اینکه فرم معناساز است، افزود: بدون فرم هیچ معنایی به وجود نمی آید و اینکه گفته می شود برای هر محتوایی فرمی در نظر بگیریم، صحبت های نادان هاست. نظریه پرداز عبدالقاهر گرگانی معتقد است که ما معنای خوب یا بد نداریم بلکه هر شکلی، شکل دیگر است که معنای خود را دارد.
اصلانی با بیان اینکه فرم امکانات بی انتها برای خلاقیت مضمون و مفاهیم به وجود می آورد، افزود: سینمای آمریکا فرم های سرگرم کننده ای به وجود می آورد که بیشتر مصرف کننده به وجود می آید و تأثیر و خوانش از فرم دو امر کاملا جداست.
سی و پنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران تا ۲۳ آباد در پردیس سینمایی ملت برگزار می شود.
